ĂN CHAY VÀ SỨC KHỎE ĐÔI MẮT: GIẢM NGUY CƠ ĐỤC THỦY TINH THỂ TỪ CHẾ ĐỘ ĂN THỰC VẬT
Đục thủy tinh thể là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa trên thế giới, chiếm hơn một nửa số ca mù toàn cầu. Căn bệnh này thường xuất hiện ở người lớn tuổi, khi thủy tinh thể dần bị mờ đục do quá trình oxy hóa và lão hóa tự nhiên. Ngoài tuổi tác, những yếu tố khác như hút thuốc, tiểu đường, huyết áp cao hay thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng gắt cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
Trong khi phẫu thuật thay thủy tinh thể là phương pháp điều trị phổ biến hiện nay, các chuyên gia dinh dưỡng và bác sĩ nhãn khoa vẫn không ngừng tìm kiếm những giải pháp phòng ngừa tự nhiên. Một trong những hướng đi được quan tâm nhiều nhất là chế độ ăn uống, đặc biệt là chế độ ăn chay.
Nghiên cứu lớn tại Đài Loan: Ăn chay giúp giảm nguy cơ đục thủy tinh thể
Một nghiên cứu đoàn hệ tiền cứu thực hiện tại Đài Loan đã theo dõi hơn 4.400 người trên 40 tuổi trong gần 6 năm. Trong đó có hơn 1.300 người ăn chay và hơn 3.000 người không ăn chay. Kết quả cho thấy, những người ăn chay có nguy cơ mắc đục thủy tinh thể thấp hơn khoảng 20% so với nhóm còn lại, ngay cả khi đã điều chỉnh theo các yếu tố khác như tuổi, giới tính, thói quen hút thuốc, tình trạng sức khỏe hay mức độ vận động.
Đặc biệt, ở những người thừa cân (BMI ≥ 24), lợi ích càng rõ rệt hơn. Nhóm này giảm được tới 30% nguy cơ mắc đục thủy tinh thể khi duy trì chế độ ăn chay. Điều này cho thấy ăn chay không chỉ giúp cải thiện cân nặng và sức khỏe tim mạch mà còn góp phần bảo vệ thị lực lâu dài.
Vì sao chế độ ăn chay lại có lợi cho mắt?
Có nhiều cơ chế giải thích mối liên hệ này. Trước hết, thực phẩm thực vật giàu chất chống oxy hóa như vitamin C, vitamin A, folate, cùng nhiều hợp chất sinh học khác. Những dưỡng chất này giúp trung hòa các gốc tự do, giảm tình trạng stress oxy hóa – nguyên nhân trực tiếp làm hỏng cấu trúc protein trong thủy tinh thể và gây mờ đục.
Thứ hai, chế độ ăn chay thường ít chất béo bão hòa và cholesterol hơn, đồng thời giàu chất xơ. Điều này giúp cải thiện đường huyết và mỡ máu, hai yếu tố liên quan mật thiết đến bệnh lý mắt ở người tiểu đường và người cao tuổi. Người ăn chay trong nghiên cứu cũng có chỉ số BMI, đường huyết và mỡ máu thấp hơn, nhờ vậy nguy cơ mắc các bệnh mạn tính và biến chứng về mắt cũng giảm đi đáng kể.
Ngoài ra, việc không tiêu thụ thịt đỏ và cá đồng nghĩa với việc cơ thể ít hấp thu sắt heme – một loại sắt dễ gây oxy hóa hơn so với sắt từ thực vật. Thói quen nấu thịt ở nhiệt độ cao cũng sinh ra nhiều hợp chất có thể làm tăng stress oxy hóa. Bỏ qua nguồn nguy cơ này, người ăn chay đã gián tiếp giảm gánh nặng cho đôi mắt.
Ý nghĩa đối với người thừa cân và người có bệnh mạn tính
Một điểm đặc biệt đáng chú ý trong nghiên cứu là lợi ích của ăn chay nổi bật hơn hẳn ở những người thừa cân. Với nhóm đối tượng này, nguy cơ đục thủy tinh thể vốn cao hơn bình thường do tình trạng rối loạn chuyển hóa và stress oxy hóa kéo dài. Việc chuyển sang chế độ ăn giàu thực phẩm thực vật không chỉ giúp kiểm soát cân nặng, đường huyết, huyết áp mà còn mang lại tác động tích cực tới sức khỏe mắt.
Với những người đang mắc bệnh tiểu đường hay rối loạn mỡ máu, chế độ ăn chay thậm chí còn được xem là một phần của chiến lược phòng ngừa biến chứng. Khi các yếu tố nguy cơ chuyển hóa được kiểm soát, đôi mắt cũng sẽ được hưởng lợi.
Cần lưu ý gì khi ăn chay để bảo vệ sức khỏe?
Dù có nhiều lợi ích, ăn chay cũng tiềm ẩn một số rủi ro nếu không được cân bằng hợp lý, đặc biệt là thiếu vitamin B12 và vitamin D. Đây là hai vi chất quan trọng cho hệ thần kinh và sức khỏe toàn thân, vốn ít có mặt trong thực phẩm thuần chay. Người ăn chay lâu dài nên bổ sung từ thực phẩm tăng cường hoặc viên uống để tránh thiếu hụt.
Bên cạnh đó, một chế độ ăn chay lành mạnh nên ưu tiên rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu và hạt, đồng thời hạn chế thực phẩm chế biến sẵn nhiều đường, muối và dầu. Khi ăn chay đúng cách, chúng ta vừa được hưởng lợi từ nguồn dưỡng chất dồi dào, vừa tránh được những thành phần gây hại cho mắt và sức khỏe nói chung.
Kết luận
Nghiên cứu tại Đài Loan đã cung cấp bằng chứng rõ ràng rằng chế độ ăn chay có thể giúp giảm nguy cơ mắc đục thủy tinh thể, đặc biệt ở những người thừa cân. Đây là một minh chứng thêm cho thấy ăn chay không chỉ gắn với lối sống lành mạnh hay kiểm soát cân nặng, mà còn là một chiến lược bền vững để bảo vệ thị lực và chất lượng cuộc sống khi về già.
Với xu hướng ngày càng nhiều người lựa chọn chế độ ăn nhiều thực vật, kết quả nghiên cứu này càng khẳng định rằng chỉ cần những thay đổi đơn giản trong bữa ăn hàng ngày cũng có thể tạo nên sự khác biệt lớn cho sức khỏe đôi mắt.
